Artcle 97-105
(English version)
FREEDOM
Article 97
1. No one shall be infringed upon in life or person without due cause and without a fair judicial process, either prior or post facto. Torture is absolutely prohibited under all circumstances.
2. No one shall be sentenced to death or to any other deprivation of life within the World Commonwealth, unless otherwise provided for in this Charter.
3. Slavery or slavery practices are absolutely prohibited, with or without the consent of the parties involved.
4. Human experimentation is absolutely prohibited, with or without the consent of the parties involved. However, medically advanced clinical trials based on strict protocols do not fall under the category of human experimentation under this section.
Article 98
1. No one shall be subjected to unjustified interference with his privacy, family, home or correspondence, nor to attacks upon his honour and reputation. Everyone has the right to equal protection of the law against such interference or attacks.
2. No one shall be subject to intrusion, search or seizure of his homes, papers, belongings or correspondence, or to wiretapping or surreptitious surveillance, except for just cause and after a fair and impartial judicial process.
3. Every person has the right to obtain full disclosure of personal information relating to himself or her or his family, including communication records, from any third party holding such information.
Article 99
1. The inhabitants of the constituent Zones and the Autonomous Zones of Direct Jurisdiction of the World Commonwealth shall have the freedom of movement and residence within the World Commonwealth. However, this does not apply to persons who have committed an Illegal offense in any of the constituent Zones or the Autonomous Zones of Direct Jurisdiction and are wanted for such offense, or to persons who are in possession of items prohibited by law.
2. The inhabitants of the constituent Zones and the Autonomous Zones of Direct Jurisdictions of the World Commonwealth shall not be expelled from or refused to return to the Zone or directly governed territories in which they currently reside, against their will. The provisions of the proviso in the preceding paragraph shall apply mutatis mutandis to this paragraph.
3. Everyone may seek refuge in any part of the World Commonwealth to escape persecution, war, famine or other inhuman dangers in the place in which he or she currently resides. In such a case, the refugee shall have the right to immediate humanitarian protection through the appropriate agencies of the World Commonwealth.
Article 100
1. Every adult shall have the freedom to enter into a partnership and to found a family, without any restriction, and solely on the basis of the free and full consent of the parties involved. Parties living in a partnership shall have equal rights as to its continuation and dissolution.
2. Within the World Commowealth, child marriage under the age of 18, or any institution or practice equivalent to child marriage, shall be prohibited, regardless of whether or not there is consent between the parties.
3. Minors in marriage or in a marriage-like relationship shall not be deprived of their right to education.
Article 101
1. Housing and other property necessary or useful for food, clothing, and shelter shall belong to the individual.
2. Owners of animals have the responsibility as keepers to care for their animals and to o provide safe custody of the animals in accordance with their characteristics.
Article 102
1. Land on Earth is a natural object that belongs to no one.
2. The Zones that constitute the World Commonwealth have comprehensive administrative rights over all land within their Zones. The World Commonwealth retains administrative rights over land within its Autonomous Zones of Direct Jurisdiction and delegates them comprehensively to the Autonomous Zones of Direct Jurisdiction.
3. Individuals or public or private legal entities shall have the right to use, transfer or lease land within the scope permitted by the management rights set forth in the preceding paragraph.
Article 103
The inhabitants of the World Commonwealth shall have the right to carry on private business in economic areas not subject to economic planning, in accordance with the laws of the Zone or Autonomous Zone of Direct Jurisdiction in which they reside.
Article 104
1. Everyone has the right to freedom of thought, conscience and religion. This right includes freedom to change religion or belief, and freedom, either alone or in community with others, to practice a religion or belief, and freedom not to be coerced into a particular religion or belief.
2. Everyone has the right to freedom of expression, by any means or under any name. This right includes the freedom to express opinions without retribution, interference or intimidation, and to seek, receive and impart information and ideas to the world at large, by all available means, as well as the freedom of assembly and association.
3. The rights and freedoms in this Article may only be restricted in cases of a clear infringement, or a clear and present danger of an infringement, of the rights and freedoms of others guaranteed by the present Charter, and only through a fair judicial process with full opportunity for reply.
Article 105
1. Everyone has the right to freedom of academic and artistic activity. This right may only be limited in cases of a clear infringement of the rights and freedoms of others guaranteed by the present Charter, or in cases contrary to generally accepted scientific or artistic ethics.
2. Everyone has the right to enjoy the arts freely and to share in scientific advancement and its benefits. Scientific research and artistic productions are the common property and heritage of humanity which should be enjoyed by all peoples, and no one may monopolise the moral and material benefits resulting from scientific research and artistic productions.
(Esperanta versio)
Ĉapitro 15: Fundamentaj Homaj Rajtoj
LIBERECO
Artikolo 97
1. Neniu devas esti malobservita en la vivo aŭ persono sen konvena kialo kaj sen justa juĝa procezo, ĉu antaŭa aŭ postfakta. Torturo estas absolute malpermesita en ĉiuj cirkonstancoj.
2. Neniu estas kondamnita al morto aŭ al iu ajn alia senigo de vivo ene de la Monda Komunumo, krom se alie dirite en ĉi tiu Ĉarto.
3. Sklaveco aŭ sklavecaj praktikoj estas absolute malpermesitaj, kun aŭ sen la konsento de la koncernatoj.
4. Homa eksperimentado estas absolute malpermesita, kun aŭ sen la konsento de la koncernatoj. Tamen, medicine progresintaj klinikaj provoj bazitaj sur striktaj protokoloj ne kategoriiĝas sub la kategorio da homa eksperimentado sub ĉi tiu sekcio.
Artikolo 98
1. Neniu estu submetita al nepravigebla enmiksiĝo en sia privateco, familio, hejmo aŭ korespondado, nek atakoj kontraŭ lia honoro kaj reputacio. Ĉiu havas la rajton je egala protekto de la leĝo kontraŭ tiaj enmiksiĝo aŭ atakoj.
2. Neniu estu submetata al entrudiĝo, traserĉo aŭ forkapto de siaj hejmoj, paperoj, havaĵoj aŭ korespondado, aŭ al teleaŭskultado aŭ kaŝa gvatado, krom pro justa kialo kaj post justa kaj senpartia juĝa procezo.
3. Ĉiu persono havas la rajton akiri plenan malkaŝon de personaj informoj rilate al li mem aŭ al sia familio, inkluzive de komunikado-arkivoj, de iu ajn tria partio tenanta tiajn informojn.
Artikolo 99
1. La loĝantoj de la konsistigaj Zonoj kaj de la Aŭtonomaj Zonoj de Rekta Jurisdikcio de la Monda Komunumo havas la liberon de moviĝo kaj loĝado ene de la Monda Komunumo. Tamen, ĉi tio ne validas por homoj, kiuj faris kontraŭleĝan ofendon en iu el la konsistigaj Zonoj aŭ la Aŭtonomaj Zonoj de Rekta Jurisdikcio kaj estas dezirataj pro tia ofendo, aŭ al homoj, kiuj posedas erojn malpermesitajn de leĝo.
2. La loĝantoj de la konsistigaj Zonoj kaj la aŭtonomaj Zonoj de Rekta Jurisdikcio de la Monda Komunumo ne estos forpelitaj aŭ rifuzitaj reveni al la zono aŭ rekte regataj teritorioj, en kiuj ili nun loĝas, kontraŭ sia volo. La dispozicioj de la kondiĉo en la antaŭa paragrafo validas mutatis mutandis al ĉi tiu paragrafo.
3. Ĉiuj povas serĉi rifuĝon en iu ajn parto de la Monda Komunumo por eskapi persekutadon, militon, malsaton aŭ aliajn malhomajn danĝerojn en la loko, en kiu li aŭ ŝi nun loĝas. En tia kazo, la rifuĝinto rajtas tujan humanan protekton per la taŭgaj agentejoj de la Monda Komunumo.
Artikolo 100
1. Ĉiu plenkreskulo havas la liberecon eniri partnerecon kaj trovi familion, sen ia ajn limigo, kaj nur surbaze de la senpaga kaj plena konsento de la koncernaj partioj. Partioj vivantaj en partnereco havas egalajn rajtojn pri ĝia daŭrigo kaj dissolvo.
2. Ene de la Monda Komunumo, la infana geedzeco sub la aĝo de 18 jaroj, aŭ iu ajn institucio aŭ praktiko ekvivalenta al infana geedzeco, estos malpermesita, sendepende de tio, ĉu ekzistas aŭ ne konsento inter la partioj.
3. Neplenaĝuloj en geedziĝo aŭ en geedzeca rilato ne estu senigitaj je sia rajto je edukado.
Artikolo 101
1. Loĝejo kaj aliaj posedaĵoj necesaj aŭ utilaj por manĝaĵo, vestaĵo kaj ŝirmejo apartenas al la individuo.
2. Posedantoj de bestoj havas la respondecon kiel gardantoj prizorgi siajn bestojn kaj o provizi sekuran gardadon de la bestoj konforme al iliaj trajtoj.
Artikolo 102
1. Tero sur la Tero estas natura objekto, kiu apartenas al neniu.
2. La Zonoj kiuj konsistigas la Monda Komunumo havas ampleksajn administrajn rajtojn super ĉiuj teroj ene de siaj Zonoj. La Monda Komunumo retenas administrajn rajtojn pri tero ene de siaj Aŭtonomaj Zonoj de Rekta Jurisdikcio kaj delegas ilin amplekse al la Aŭtonomaj Zonoj de Rekta Jurisdikcio.
3. Individuoj aŭ publikaj aŭ privataj juraj entoj havas la rajton uzi, transdoni aŭ lizi teron en la amplekso permesita de la administradrajtoj difinitaj en la antaŭa alineo.
Artikolo 103
La loĝantoj de la Monda Komunumo rajtas fari privatajn negocojn en ekonomiaj areoj ne submetitaj al ekonomia planado, laŭ la leĝoj de la Zono aŭ Aŭtonoma Zono de Rekta Jurisdikcio en kiu ili loĝas.
Artikolo 104
1. Ĉiu havas la rajton je libereco de penso, konscienco kaj religio. Tiu ĉi rajto inkluzivas liberecon ŝanĝi religion aŭ kredon, kaj liberecon, aŭ sole aŭ en komunumo kun aliaj, praktiki religion aŭ kredon, kaj liberecon ne esti devigata en apartan religion aŭ kredon.
2. Ĉiu havas la rajton je libereco de esprimo, per iu ajn rimedo aŭ sub ajna nomo. Ĉi tiu rajto inkluzivas la liberecon esprimi opiniojn sen venĝo, enmiksiĝo aŭ timigado, kaj serĉi, ricevi kaj transdoni informojn kaj ideojn al la tuta mondo, per ĉiuj disponeblaj rimedoj, same kiel la liberecon de kunvenado kaj asocio.
3. La rajtoj kaj liberecoj en ĉi tiu Artikolo povas esti limigitaj nur en kazoj de klara malobservo, aŭ de klara kaj nuna danĝero de malobservo, de la rajtoj kaj liberecoj de aliaj garantiitaj de ĉi tiu Ĉarto, kaj nur per justa juĝa procezo kun plena ŝanco por respondo.
Artikolo 105
1. Ĉiu havas la rajton je libereco de akademia kaj arta agado. Tiu ĉi rajto povas esti limigita nur en kazoj de klara malobservo de la rajtoj kaj liberecoj de aliaj garantiitaj de la nuna Ĉarto, aŭ en kazoj kontraŭaj al ĝenerale akceptita scienca aŭ arta etiko.
2. Ĉiu havas la rajton ĝui la artojn libere kaj partopreni sciencan progreson kaj ĝiajn avantaĝojn. Scienca esplorado kaj artaj produktaĵoj estas la komuna posedaĵo kaj heredaĵo de la homaro, kiun ĉiuj popoloj devas ĝui, kaj neniu povas monopoligi la moralajn kaj materiajn profitojn rezultantajn el sciencaj esploroj kaj artaj produktaĵoj.